మానవ హక్కులు (Human Rights)

మానవ హక్కులు ప్రతి వ్యక్తికి లభించే ప్రాథమిక హక్కులే కాకుండా రక్షణలు కూడా. ఇవి సార్వత్రికమైనవి, విడదీయలేనివి. జాతీయత, జాతి, లింగం, మతం లేదా ఏదైనా ఇతర లక్షణాలతో సంబంధం లేకుండా అందరికీ వర్తిస్తాయి. మానవ హక్కులు ప్రతి వ్యక్తి యొక్క స్వాభావిక గౌరవం, విలువ మరియు సమానత్వాన్ని రక్షించడానికి, ప్రోత్సహించడానికి రూపొందించబడ్డాయి. వీటిలో వాక్ స్వాతంత్ర్యం, సమాజం, మతం, అదేవిధంగా ఆర్థిక, సామాజిక, సాంస్కృతిక హక్కులు మొదలైన పౌర మరియు రాజకీయ హక్కులు కూడా మిళితమై ఉన్నాయి. విద్య, ఆరోగ్య సంరక్షణ, మంచి జీవన ప్రమాణం వంటి హక్కులు కూడా వీటిలో పొందుపరచబడి ఉన్నాయి.

సాధారణంగా అంతర్జాతీయ మరియు దేశీయ చట్టాలు, ఒప్పందాలలో మానవ హక్కులు పొందుపరచబడి ఉంటాయి. వీటిని సమర్థించడం, గౌరవించడం కోసం ప్రభుత్వాలు బాధ్యత వహిస్తాయి. మానవ హక్కులు ఉల్లంఘించబడినప్పుడు, పౌరులు చట్టపరమైన మరియు ఇతర మార్గాల ద్వారా పరిహారం, న్యాయం పొందే హక్కును కలిగి ఉంటారు.

మానవ హక్కుల పరిధి

మానవ హక్కుల పరిధి విస్తృతమైనది మరియు అనేక రకాల హక్కులు, రక్షణలను కలిగి ఉంటుంది. మానవ హక్కులను స్థూలంగా మూడు ప్రధాన వర్గాలుగా వర్గీకరించవచ్చు:

పౌర మరియు రాజకీయ హక్కులు: ఈ హక్కులలో భావప్రకటనా స్వేచ్ఛ, న్యాయమైన విచారణ హక్కు, ఓటు హక్కు మరియు ప్రభుత్వంలో భాగస్వాములయ్యే హక్కు ఉన్నాయి.

ఆర్థిక, సామాజిక మరియు సాంస్కృతిక హక్కులు: ఈ హక్కులలో విద్యా హక్కు, ఆరోగ్య సంరక్షణ హక్కు, పని చేసే హక్కు, నివాస హక్కు, ఆహార హక్కు ఉన్నాయి.

సమిష్టి హక్కులు: ఈ హక్కులు స్వయం నిర్ణయాధికారం, శాంతి హక్కు, అభివృద్ధి హక్కు వంటి సమూహాల హక్కులకు సంబంధించినవి.

పిల్లలు, మహిళలు, మైనారిటీలు, శరణార్థులు వంటి బలహీన సమూహాల రక్షణ కూడా మానవ హక్కుల పరిధిలో భాగంగా ఉంటుంది. కొత్త సమస్యలు తలెత్తినప్పుడు, సమాజం మారుతున్నప్పుడు మానవ హక్కుల పరిధి నిరంతరం అభివృద్ధి చెందుతూ ఉంటుంది. మానవ హక్కుల న్యాయవాదుల ద్వారా మానవ హక్కులు రక్షించబడతాయి.

మానవ హక్కుల మూలం మరియు అభివృద్ధి

మానవ హక్కుల భావనకు గ్రీస్ మరియు రోమ్ వంటి ప్రాచీన నాగరికతల నాటి సుదీర్ఘ చరిత్ర ఉంది, ఇక్కడ తత్వవేత్తలు, పండితులు ప్రతి వ్యక్తికి స్వాభావికమైన గౌరవం మరియు విలువను కలిగి ఉండాలనే ఆలోచనను మొదట వ్యక్తీకరించారు. ఏది ఏమైనప్పటికీ, రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం యొక్క దురాగతాలకు ప్రతిస్పందనగా అటువంటి దురాగతాలు పునరావృతం కాకుండా నిరోధించాల్సిన అవసరం ఉన్న మానవ హక్కుల యొక్క ఆధునిక భావన 20వ శతాబ్దం వరకు రూపుదిద్దుకోలేదు.

ఆధునిక కాలంలో మానవ హక్కుల ఉద్యమం 1948లో ఐక్యరాజ్యసమితి జనరల్ అసెంబ్లీ ద్వారా యూనివర్సల్ డిక్లరేషన్ ఆఫ్ హ్యూమన్ రైట్స్ (UDHR)ని ఆమోదించడం ద్వారా ప్రారంభమైనది. UDHR అనేది ఒక సమగ్ర మానవ హక్కుల సమితిని రూపొందించిన ఒక సంచలనాత్మక పత్రం. ఇందులో పౌర మరియు రాజకీయ హక్కులపై అంతర్జాతీయ ఒడంబడిక మరియు ఆర్థిక, సామాజిక, సాంస్కృతిక హక్కులపై అంతర్జాతీయ ఒడంబడిక, అలాగే ప్రాంతీయ ఒప్పందాలు, దేశీయ చట్టాలు వంటి అనేక అంతర్జాతీయ ఒప్పందాలు, ఒప్పందాలలో మానవ హక్కులు పొందుపరచబడ్డాయి. ఈ సాధనాలు మానవ హక్కుల రక్షణ, ప్రచారం కోసం ఒక ఫ్రేమ్‌వర్క్‌ను రూపొందించాయి. అవి మానవ హక్కుల బాధ్యతలను పర్యవేక్షించడానికి, అమలు చేయడానికి యంత్రాంగాలను ఏర్పాటు చేస్తాయి.

మానవ హక్కుల సార్వత్రిక ప్రకటన

యూనివర్సల్ డిక్లరేషన్ ఆఫ్ హ్యూమన్ రైట్స్ (UDHR) అనేది మానవ హక్కుల విధానాలకు సంబంధించిన ప్రమాణ పత్రం. 1946లో ఏర్పడిన యునైటెడ్ నేషన్స్ హ్యూమన్ రైట్స్ కమిషన్ చే మానవ హక్కులకు సంబంధించిన ఒక ముసాయిదా తయారు చేయబడింది. ఈ ముసాయిదా డిసెంబర్ 10, 1948న ఐక్యరాజ్యసమితి జనరల్ అసెంబ్లీచే ఆమోదించబడింది. ఇది విశ్వవ్యాప్తంగా రక్షించబడే మరియు ప్రోత్సహించబడే మానవ హక్కుల యొక్క సమగ్ర కార్యాచరణను వివరిస్తుంది.

UDHRలో మానవ హక్కులను విపులంగా వర్ణించబడిన 30 ప్రకటనలు ఉంటాయి. ఈ ప్రకటనలు అన్ని రకాల వ్యక్తులకు అంతర్లీనంగా ఉండే ప్రాథమిక హక్కులు, స్వేచ్ఛలను వివరిస్తాయి. జీవించే హక్కు, స్వేచ్ఛ, వ్యక్తి యొక్క భద్రత, ఆలోచనా స్వేచ్ఛ, మనస్సాక్షి, మతం, న్యాయమైన విచారణకు హక్కు వంటి పౌర మరియు రాజకీయ హక్కులు కూడా వీటిలో ఉన్నాయి. అంటే కాకుండా UDHRలో పని చేసే హక్కు, విద్య హక్కు, ఆరోగ్య హక్కు వంటి ఆర్థిక, సామాజిక, సాంస్కృతిక హక్కులు పొందుపరచబడి ఉన్నాయి.

UDHR మానవ హక్కులను రక్షించే మరియు ప్రోత్సహించే అనేక అంతర్జాతీయ ఒప్పందాలు, దేశీయ చట్టాల అభివృద్ధికి ఇది ప్రాతిపదికగా ఉపయోగించబడింది. UDHR 500కి పైగా భాషల్లోకి అనువదించబడింది. మానవ హక్కుల ఫ్రేమ్‌వర్క్‌కు మూలస్తంభంగా విస్తృతంగా గుర్తింపు పొందింది. UDHR న్యాయం, సమానత్వంపై ప్రపంచవ్యాప్త చర్చలో కీలకమైన పత్రంగా భావించబడుతుంది.

UDHR తోపాటు మానవ హక్కుల గురించి పలు ఇతర చట్టాలు విపులంగా వివరించాయి. అవి :